ของกินของภาคเหนือ มีข้าวเหนียวเป็นของกินหลัก มีน้ำพริกจำพวกต่างๆตัวอย่างเช่น น้ำพริกชายหนุ่ม น้ำพริกอ่อง มีแกงหลากหลายประเภท ได้แก่ แกงโฮะ แกงแค นอกเหนือจากนั้นยังมีแหนม ไส้อั่ว แคบหมู รวมทั้งผักต่างๆลักษณะอากาศก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้ของกินประจำถิ่นภาคเหนือต่างจากภาคอื่น โน่นเป็น การที่อากาศหนาวเย็นเป็นเหตุผลให้อาหารส่วนมากมีไขมันมากมาย ดังเช่น น้ำพริกอ่อง แกงฮังเล ไส้อั่ว เพื่อช่วยทำให้ร่างกายอบอุ่น ทั้งการที่อาศัยอยู่ในช่องเขาแล้วก็บนที่สูงอยู่ใกล้กับป่า ก็เลยนิยมนำ พันธุ์ไม้ในป่ามาปรุงเป็นของกิน ดังเช่น ผักแค บอน หยวกกล้วย ผักหวาน นำมาซึ่งของกินประจำถิ่น ชื่อต่างๆตัวอย่างเช่น แกงแค แกงหยวกกล้วย แกงบอน

 

แกง (อ่านว่า แก๋ง) เป็นของกินชนิดน้ำ ที่มีจำนวนน้ำซุปอยู่ในระดับใกล้เคียงกับองค์ประกอบต่างๆในหม้อ มีวิธีการทำ โดยใส่น้ำ เพียงพอเดือด ใส่เครื่องปรุง แล้วใส่องค์ประกอบหลักที่ปรารถนาแกงเป็นลำดับ บางสูตร นิยมคั่วเครื่องแกงกับน้ำมันนิดหน่อย จนถึงเครื่องแกงและก็ส่วนประกอบอื่น ดังเช่นว่า หมู ไก่ กระทั่งมีกลิ่นหอมสดชื่นก่อน ก็เลยจะเพิ่มเติมน้ำลงไป แล้วก็ก็เลยใส่เครื่องปรุงอื่นๆตามไป เมื่อน้ำเดือด หรือเมื่อหมู หรือไก่ถึงที่กะไว้แล้ว เครื่องปรุงหลัก เช่น พริก หอมแดง กระเทียม ปลาแดก กะปิ ถ้าเกิดเป็นแกงที่มีเนื้อสัตว์ เป็นเครื่องปรุงด้วย จะใส่ตะไคร้ ขมิ้น เพื่อกำจัดกลิ่นคาว เป็นต้นว่า แกงอ่อมไก่

 

คั่ว หรือขั้ว ในความหมายทางล้านนา เป็นการผัด เป็นกรรมวิธีการทำอาหารที่นำน้ำมันจำนวนนิดหน่อย รวมทั้งใส่กระเทียวลงเจียว แล้วใส่เครื่องปรุงลงไปผัด ใช้ไฟปานกลาง อีกแบบหนึ่งเป็น คั่วแบบไม่ใส่น้ำมัน เพียงแค่ใส่น้ำลงไปบางส่วน พอน้ำเดือด ก็เลยนำเครื่องปรุงลงผัด คนยากจนของกินสุก แล้วก็แต่งรสกลิ่นในระหว่างนั้น ตัวอย่างเช่น คั่วมะเขือถั่วค้าง (คั่วบ่าเขือบ่าถั่ว) คั่วลาบ การคั่วเมล็ดพืช อย่างเช่น คั่วงา คั่วถั่วดิน ใช้แนวทางคั่วแบบแห้ง เป็นไม่ใช้อีกทั้งน้ำแล้วก็น้ำมัน

 

ต้ม เครื่องปรุงรสของกินของชาวล้านนา ที่ใช้แนวทางต้ม อย่างเช่น น้ำปู (อ่านว่า ”น้ำปู๋”) เป็นกระบวนการที่นำปูมาตำให้รอบคอบ คั้นมัวแต่น้ำ แล้วก็ค่อยนำไปต้มบนไฟแรงๆกระทั่งเหลือแค่น้ำปูในหม้อ 2 ใน 3 ส่วน แล้วจึงลดไฟให้อ่อนลง เพิ่มเติมเกลือ บางบุคคลถูกใจเผ็ด ก็ตำพริกใส่ลงไปด้วย

 

หน้าจอ เป็นการทำอาหารชนิดผัก โดยการนำน้ำใส่หม้อตั้งไฟปรุงด้วย เกลือ กะปิ ปลาแดกเมื่อน้ำเดือดก็เลยใส่ผักลงไป แล้วต่อจากนั้นก็เลยเพิ่มรสเปรี้ยวด้วยน้ำมะขามแฉะหรือมะขามสด (ไม่นิยมน้ำมะนาว มะเขือเทศ มะกรูด) การหน้าจอบางทีอาจใส่กระดูกหมูด้วยก็ได้ ประเภทผักที่มีการเอามาหน้าจอ เป็นต้นว่า ผักกาด ผักหนาม ผักเราด ผักบุ้ง ซึ่งบางพื้นที่นิยมใส่ถั่วเน่าแข็บผิงไฟ รวมทั้งน้ำอ้อย ลงไปด้วย

 

เจียว (อ่านว่า เจี๋ยว) เป็นขั้นตอนการทำอาหารที่ใส่น้ำ แล้วตั้งไฟให้เดือด ใส่กะปิ เกลือหรือน้ำปลา ปลาแดก กระเทียม หอมหัวเล็ก พริกสด ลงไปแต่งรส แล้วต่อจากนั้นก็เลยใส่ผัก หรือไข่เวลาที่น้ำเดือด หรือจะแต่งรสคราวหน้าก็ได้ แต่งกลิ่นด้วยต้นหอม ผักชี หรือพริกไทย หากถูกใจเผ็ด ก็ใส่พริกสด หรือพริกสดเผาแกะเปลือก ใส่ลงไปอีกทั้งเม็ด หรือจะใช้รับประทานกับเจียวผักนั้น เจียวมีลักษณะเหมือนหน้าจอ แม้กระนั้นไม่มีรสเปรี้ยว จำนวนน้ำซุปน้อยกว่าหน้าจอ ยกตัวอย่างเช่น เจียวผักโขม เจียวไข่มดแดง ฯลฯ

 

ตำ (อ่านว่า ต๋ำ) เป็นของกินประเภทเดียวกับยำ มีวิธีการปรุง โดยนำส่วนประกอบต่างๆพร้อมเครื่องเคล้ากันในครก ได้แก่ ตำขนุน (ตำบ่าหนุน) ตำมะขาม (ตำบ่าขาม) องค์ประกอบหลัก ตัวอย่างเช่น เกลือ กระเทียม หัวหอม พริกแห้งหรือพริกสด กะปิ ถั่วเน่าแข็บ (ถั่วเน่าแผ่น) ปลาแดก ซึ่งทำให้สุกแล้ว

 

ยำ ใช้กับของที่สุกแล้ว ดังเช่น ยำจิ๊นไก่ ทำด้วยไก่ต้ม ยำผักเฮือด (ผีผักเฮือดนึ่ง) ยำจิ๊นแห้ง (เนื้อต้ม) ปรุงเครื่องยำ หรือเรียกว่า พริกยำ ในน้ำเดือด แล้วนำส่วนประกอบที่เป็นเนื้อ หรือผักต้มลงไป

 

น้ำพริก (อ่านว่า น้ำพิก) เป็นของกินหรือเครื่องปรุงประเภทหนึ่ง มีส่วนประกอบหลักหมายถึงพริก เกลือ หอม กระเทียม ฯลฯ อาจมีส่วนประกอบอื่นๆดังเช่นว่า กะปิ ถั่วเน่าแข็บ ปลาแดก มะเขือเทศ ข่า ตะไคร้ เพิ่มเข้าไป สุดแท้แต่จะปรุงเป็นน้ำพริกแต่ละประเภท กรรมวิธีปรุง จะนำส่วนประกอบทั้งปวงมาตำรวมกันในครก ยกตัวอย่างเช่น น้ำพริกชายหนุ่ม น้ำพริกกบ น้ำพริกปลา

 

นึ่ง หรือหนึ้ง เป็นการทำให้สุกด้วยละอองน้ำร้อนในไห หรือที่สำหรับในการนึ่ง มี 2 ลักษณะเป็นการนึ่งโดยตรง โดยที่ของกินนั้นไม่ต้องมีเครื่องหุ้มห่อ ดังเช่น การนึ่งข้าว นึ่งปลา นึ่งกล้วยตาก นึ่งเนื้อตาก อีกลักษณะหนึ่ง เป็นของกินนั้นจะห่อด้วยใบกล้วยก่อน อาทิเช่น การนึ่งของหวานที่ห่อใบกล้วย ได้แก่ ของหวานจ็อก ของหวานเกลือ แล้วก็พวกห่อนึ่งต่างๆของกินที่ใช้แนวทางนึ่ง ชอบเรียกตามชื่อของกินนั้นๆลงท้ายด้วยนึ่ง ได้แก่ ไก่นึ่ง ปลานึ่ง กล้วยนึ่ง

 

ปิ้ง เป็นการนำของกินที่ปรุงเสร็จแล้วมาปิ้งเหนือไฟไม่แรงนัก ปิ้งจนถึงสุกไหม้เกรียมกรอบ

 

ปิ้ง เป็นการปรุงอาหาร หรือแนวทางการทำให้เครื่องปรุงสุก โดยวางข้าวของนั้นเหนือไฟอ่อนจนถึงสุกตลอดถึงด้านใน บางทีอาจใช้เวลาค่อนข้างจะนาน

 

ทอด เป็นการทำให้ของกินสุกด้วยน้ำมัน ตั้งไฟให้ร้อน ใส่ของกินลงทอดจนเหลืองสุกจากที่อยากได้

 

มอบ เป็นกระบวนการทำกับข้าวที่นำปูนามาตำอย่างถี่ถ้วน คั้นมัวแต่น้ำ ใส่กระทะ ตั้งไฟอ่อนๆต้มจนกระทั่งหอม ปรุงน้ำพริก ผักที่เป็นส่วนประกอบ เป็นผักแบบเดียวกันกับแกงแค ใส่ข้าวคั่วและก็ไข่ลงไปแล้วก็มีกลิ่นหอมสดชื่นของปู

 

ลาบ เป็นแนวทางการประกอบอาหารโดยการสับอย่างรอบคอบ อาทิเช่น เนื้อสัตว์ ดังนี้เพื่อนำไปปรุงกับเครื่องปรุงน้ำพริก ที่เรียกว่า พริกลาบ หรือเครื่องปรุงอื่นๆ นอกนั้น ยังเรียกตามการปรุงอีกด้วย เป็นต้นว่า ลาบดิบ ซึ่งเป็นการปรุงลาบเสร็จแล้ว แม้กระนั้นยังไม่ทำให้สุก โดยการคั่ว คำว่าลาบ โดยปกติ คือ ลาบดิบ อีกชนิดหนึ่งเป็น ลาบคั่ว เป็นลาบดิบที่ปรุงเสร็จแล้ว และก็นำไปคั่วให้สุก รวมทั้งมีลาบอีกหลายหมวดหมู่ เป็นต้นว่า ลาบเหนียว ลาบน้ำโทม ลาบลอ ลาบลักขโมย ลาบเก๊า ลาบแม่ ชาวล้านนามีการทำลาบมานานแล้ว แม้กระนั้นไม่ปรากฏว่าเมื่อใด เป็นของกินที่ได้รับความนิยมแล้วก็นับว่าเป็นของกินชั้นสูง

 

ส้า เป็นแนวทางการทำอาหารที่นำเอาเครื่องปรุงได้แก่ เนื้อปลา พริกสด หอมแดง กระเทียมมาย่างไฟให้สุกก่อนตำเครื่องปรุงทั้งปวงให้ถูกกัน เพิ่มน้ำปลาร้าที่ต้มจัดแจงไว้ เอามาเคล้ากับผักสดที่ล้างจัดแจงไว้แล้ว อาทิเช่น ส้าผักแพระ ส้ายอดมะม่วง จะแต่งรสให้เปรี้ยวด้วยมะกอกป่า หรือมะนาว

 

ดอง ชาวล้านนาปรุงอาหารจำพวกดองไว้สำหรับใช้เป็นเครื่องปรุงรส แล้วก็เป็นส่วนประกอบของตำรับของกิน อาทิเช่น ถั่วเน่าเมอะ ถั่วเน่าแข็บ หรือถั่วเน่าแผ่น สำหรับใช้เพื่อสำหรับการแต่งรสแกงต่างๆอาทิเช่น น้ำงู หรือหน้าจอ ยกตัวอย่างเช่น หน้าจอผักกาด สำหรับทำน้ำพริก เป็นต้นว่า น้ำพริกถั่วเน่าเมอะ น้ำพริกถั่วเน่าแข็บ หรือสำหรับเป็นอาหาร อาทิเช่น นำถั่วเน่าเมอะมาห่อใบกล้วยแล้วเอามาปิ้งไฟ กินอาหารนึ่งร้อนๆกับเครื่องแนม เป็นพริกชายหนุ่ม ทำหน่อโอ่ โดยดองแล้วก็ค่อยนำไปต้มให้สุก จิ้มด้วยน้ำพริกข่า ฯลฯ

 

อ๊อก เป็นการทำกับข้าวโดยนำของกินห่อใบกล้วย นำใส่หม้อหรือกระทะ เพิ่มเติมน้ำลงไปนิดหน่อย หรือนำเอาของกินพร้อมเครื่องปรุงใส่เอาไว้ข้างในหม้อ เพิ่มเติมน้ำนิดหน่อยชูตั้งไฟ นิยมทำกับของกินที่สุกเร็ว อย่างเช่น ไข่ ปลา มะเขือยาว เรียกชื่ออาหารตามจำพวกของส่วนประกอบ ได้แก่ อ็อกปลา อ็อกไข่ (ไข่ป่าม หรือป่ามไข่) อ็อกบ่าเขือ (อ็อกมะเขือ)

 

อุ๊ก เป็นกระบวนการทำของกินของชาวล้านนาลักษณะเดียวกับ "ฮุ่ม" เป็นเป็นการประกอบอาหารชนิดเนื้อสัตว์ที่ค่อนข้างจะเหนียว ยกตัวอย่างเช่น เนื้อวัว เนื้อไก่ หรือเนื้อเค็มตากแห้ง (ที่เรียกว่า จิ๊นแห้ง) แม้ใช้เนื้อไก่ จะเรียกว่า อุ๊กไก่ ถ้าใช้เนื้อโค หรือเนื้อเค็มตากแห้ง จะเรียกว่า จิ๊นฮุ่ม ซึ่งรูปแบบของของกินจำพวกนี้ เนื้อจะเปื่อยยุ่ย รวมทั้งมีน้ำขลุกขลิก

 

ฮุ่ม เป็นการปรุงอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ โดยหั่นเนื้อเป็นชิ้นโต ปรุงอย่างแกง แล้วต้มด้วยไฟอ่อนๆให้เนื้อนั้นเปื่อยยุ่ยนุ่มแล้วก็เหลือน้ำซุปเพียงแค่เล็กๆน้อยๆ อย่างเช่น จิ๊นฮุ่ม

 

แฮ็บ เป็นการนำของกินมาคละเคล้ากับเครื่องปรุงก่อน ปรุงเสร็จแล้วเอามาห่อด้วยใบกล้วย นำไปปิ้ง หรือนึ่ง ยกตัวอย่างเช่น แอ็บปลา แอ็บกุ้ง แอ็บอี่ฮวก

 

ชาวล้านนามีของหวาน (อ่านว่า เข้าครั้งม) เป็นของกินจำพวกขนม ปรุงด้วยแป้งแล้วก็น้ำกะทิ แล้วก็น้ำตาล หรือน้ำอ้อย โดยทั่วไปชอบทำของหวาน เมื่อมีเทศกาล โอกาสพิเศษ หรือพิธีการแค่นั้น รวมทั้งชอบเป็นการจัดแจงเพื่อทำบุญสุนทาน เป็นต้นว่า วันพระ วันสำคัญทางศาสนาพุทธ วันสงกรานต์ งานจารีต งานบุญ ของหวานที่นิยมทำ อาทิเช่น ของหวานจ็อก ข้าวต้มหัวผลิออก ของหวานลิ้นสุนัข ข้าววิตู ของหวานกล้วย ของหวานหินผาอ่อน หรือซาลาอ่อน ของหวานวง ข้าวแต๋น